Polyvagaal theorie, trauma zelfcompassie, mindfulness

De Polyvagaal Theorie bij Trauma en hoe Zelfcompassie en Mindfulness helpt

De Polyvagaal Theorie, ontwikkeld door Dr. Stephen Porges, geeft een heel helder inzicht in hoe ons zenuwstelsel reageert op stress, trauma en onze emotionele gezondheid beïnvloedt. Door dit model wordt duidelijk hoe ons autonome zenuwstelsel in verschillende toestanden kan functioneren en krijgen we inzicht in hoe deze toestanden ons gedrag en welzijn beïnvloeden en wat de invloed van trauma is op ons zenuwstelsel.
Verderop lees je hoe Mindfulness en Compassie en Somatic Experiencing een helende invloed kunnen hebben bij trauma.

Ventrale Vagus en Trauma
De ventrale vagus is het deel van ons autonome zenuwstelsel dat geassocieerd wordt met een gevoel van veiligheid en sociale verbinding. Bij mensen die geen trauma hebben ervaren, functioneert de ventrale vagus doorgaans goed. Het zorgt voor een gevoel van kalmte en welzijn, bevordert empathie en helpt bij het opbouwen van gezonde sociale relaties.

Echter, bij mensen die trauma hebben meegemaakt, kan de ventrale vagus disfunctioneel worden. Dit kan leiden tot een moeilijke tijd bij het aangaan van verbindingen met anderen en het ervaren van een constante staat van alertheid. Het vermogen om rust en ontspanning te vinden, wordt belemmerd, waardoor symptomen zoals hypervigilantie en sociale terugtrekking optreden.

Sympathische Zenuwstelsel en Trauma
Volgens de Polyvagaal Theorie wordt het sympathische zenuwstelsel wordt geactiveerd als reactie op stress of gevaar. In het geval van trauma kan dit zenuwstelsel chronisch geactiveerd blijven, zelfs nadat het gevaar voorbij is. Deze langdurige activatie kan leiden tot symptomen van hyperarousal, zoals verhoogde hartslag, versnelde ademhaling, angst en slaapproblemen.

Mensen met traumatische ervaringen kunnen snel reageren op prikkels die doen denken aan het trauma, wat bekend staat als triggers. Deze triggers kunnen het sympathische zenuwstelsel activeren en leiden tot intense emotionele en fysieke reacties, zelfs als er geen werkelijk gevaar is. Dit kan het dagelijks functioneren ernstig beïnvloeden.

Dorsale Vagus en Trauma
De Polyvagaal Theorie schrijft dat de dorsale vagus het meest primitieve deel van het autonome zenuwstelsel is en dit wordt geassocieerd met bevriezing en ineenkrimping als reactie op ernstige stress of trauma. Wanneer het dorsale vagus-systeem wordt geactiveerd, kan dit leiden tot gevoelens van hulpeloosheid, dissociatie en emotionele uitschakeling.

Mensen die trauma hebben ervaren, kunnen merken dat ze in bepaalde situaties “vastlopen” in de dorsale vagusstaat. Ze kunnen zich afgesneden voelen van hun emoties, zich ontkoppeld voelen van hun lichaam en moeite hebben met het uiten van hun behoeften en gevoelens. Dit kan een ernstige belemmering vormen voor hun vermogen om relaties aan te gaan en te herstellen van trauma.

Het begrijpen van deze veranderingen in het autonome zenuwstelsel bij trauma is essentieel voor het ontwikkelen van effectieve behandelingsbenaderingen. Therapieën zoals traumagerichte therapieën en lichaamsgerichte technieken richten zich vaak op het herstellen van de balans in het autonome zenuwstelsel en het helpen van individuen om veiligheid en welzijn te herstellen. Het proces van herstel na trauma kan langdurig zijn, maar met de juiste ondersteuning is herstel mogelijk en kunnen mensen weer controle krijgen over hun zenuwstelsel en hun leven.

Zelfcompassie en Trauma

Zelfcompassie kan helpen wanneer het zenuwstelsel door trauma is ontregeld en hier lees je hoe:

Ventrale Vagus en Zelfcompassie
Trauma kan het vermogen om veiligheid en sociale verbinding te voelen verstoren. Volgens de Polyvagaal Theorie omdat de ventrale vagus in de war raakt. In deze toestand kunnen mensen zich angstig, geïsoleerd en moeilijk in staat voelen om anderen te vertrouwen.

Zelfcompassie biedt een pad naar herstel. Door zelfvriendelijkheid te beoefenen, kunnen individuen leren zichzelf te troosten en te accepteren, zelfs in momenten van angst of isolatie. Dit kan een gevoel van emotionele veiligheid binnenin creëren, vergelijkbaar met de fysiologische staat van de ventrale vagus. Het stelt hen in staat om langzaam weer vertrouwen op te bouwen in sociale relaties en het gevoel van kalmte en welzijn te herstellen.

Sympathische Zenuwstelsel en Zelfcompassie
Het sympathische zenuwstelsel kan chronisch geactiveerd blijven na trauma, wat volgens de Polyvagaal Theorie resulteert in constante stress en angst. Dit kan het dagelijks functioneren en het vermogen om met triggers om te gaan, bemoeilijken.

Zelfcompassie fungeert als een innerlijke kalmeringsrespons. In plaats van zichzelf te bekritiseren of te oordelen voor angstige reacties, biedt zelfcompassie een alternatieve reactie van geruststelling en troost, vergelijkbaar met hoe een liefhebbende ouder een angstig kind zou kalmeren. Hierdoor kan de intensiteit van de sympathische reactie verminderen en kan een gevoel van innerlijke rust worden hersteld.

Dorsale Vagus en Zelfcompassie
De dorsale vagus, geassocieerd met bevriezing en hulpeloosheid na trauma, kan volgens de Polyvagaal Theorie leiden tot emotionele afstomping en dissociatie.

Zelfcompassie kan deze staat verzachten door begripvol te zijn voor zichzelf in tijden van diep lijden. In plaats van zichzelf te veroordelen of schuldig te voelen voor gevoelens van machteloosheid, biedt zelfcompassie compassievol begrip en acceptatie. Dit opent de deur voor zelfgenezing en de mogelijkheid om langzaam uit de bevriezingsrespons te komen, waardoor emotionele veerkracht wordt opgebouwd.

Kortom, zelfcompassie kan dienen als een krachtig hulpmiddel voor herstel na trauma door de ontregeling van het zenuwstelsel aan te pakken. Het biedt een innerlijke bron van troost, acceptatie en begrip die helpt om de balans in het autonome zenuwstelsel te herstellen en een dieper gevoel van innerlijke rust en welzijn te cultiveren. Het is een waardevolle metgezel op de weg naar genezing en herstel na trauma.

Mindfulness en Trauma

Ook Mindfulness kan helpen in de Behandeling van Trauma:

Aanwezigheid en Zelfbewustzijn
Mindfulness moedigt individuen aan om in het moment aanwezig te zijn en zich bewust te worden van hun gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen. Dit is cruciaal bij traumabehandeling, omdat het mensen helpt om zich bewust te worden van hoe het trauma hun lichaam en geest beïnvloedt. Het stelt hen in staat om te identificeren wanneer ze getriggerd worden en om te begrijpen wat er op dat moment gebeurt.

Emotieregulatie
Mindfulness leert mensen vaardigheden voor emotieregulatie. Het helpt hen om moeilijke emoties, die vaak gepaard gaan met trauma, te herkennen en te accepteren zonder oordeel. Door deze emoties bewust te ervaren en er niet tegen te vechten, kunnen mensen leren om ze te reguleren en een groter gevoel van emotioneel evenwicht te bereiken.

Lichaamsbewustzijn
Trauma heeft vaak invloed op het lichaam, resulterend in spanning, pijn en ongemak. Mindfulness helpt bij het ontwikkelen van lichaamsbewustzijn, waardoor individuen zich meer bewust worden van de fysieke sensaties die verband houden met trauma. Dit stelt hen in staat om lichamelijke spanning los te laten en meer ontspannen te worden.

Verwerking van Traumatische Herinneringen
Mindfulness kan helpen bij het geleidelijk verwerken van traumatische herinneringen. Door traumatische ervaringen in kleine, beheersbare stukjes te benaderen en deze met mindfulness te observeren zonder overweldigd te raken, kunnen mensen hun vermogen vergroten om de herinneringen te begrijpen en te integreren.

Zelfcompassie
Mindfulness bevordert zelfcompassie, wat essentieel is voor traumaherstel. Het leert mensen om vriendelijk en begripvol te zijn voor zichzelf, zelfs als ze geconfronteerd worden met pijnlijke herinneringen of emoties die verband houden met het trauma. Dit vermindert zelfkritiek en schaamte, die vaak gepaard gaan met trauma.

Veiligheid en Gronding
Mindfulness oefeningen, zoals ademhalingstechnieken en lichaamsverkenning, kunnen mensen helpen zich veiliger en meer gegrond te voelen in het hier en nu. Dit is een tegenwicht tegen de hypervigilantie die vaak voorkomt bij trauma en kan helpen bij het herstellen van een gevoel van veiligheid.

Somatic Experiencing en Trauma

Somatic Experiencing (SE) is een aanvullende benadering die complementair kan zijn aan mindfulness en compassie als behandeling bij trauma. SE richt zich specifiek op het begrijpen en helen van traumatische ervaringen die zijn opgeslagen in het lichaam.
Hier is hoe de toevoeging van Somatic Experiencing kan bijdragen aan de behandeling van trauma in combinatie met mindfulness en compassie:

Lichaamsgerichte Benadering
Somatic Experiencing legt de nadruk op het begrijpen van de lichamelijke sensaties en reacties die verband houden met trauma. Het helpt individuen om zich bewust te worden van spanningen, blokkades en ongemakken in hun lichaam die het gevolg zijn van traumatische gebeurtenissen. Deze lichaamsgerichte aanpak vult de mindfulness-praktijk aan door de focus te leggen op het verkennen en transformeren van lichamelijke trauma-reacties.

Verwerking van Lichamelijke Trauma-reacties
Trauma kan zich manifesteren als lichamelijke reacties, zoals spierspanning, trillingen of gevoelloosheid. Somatic Experiencing helpt individuen om deze reacties te begrijpen en te verwerken. Het stelt hen in staat om op een veilige en gecontroleerde manier contact te maken met deze lichamelijke gewaarwordingen en ze te ontladen, waardoor het lichaam een gevoel van opluchting en ontspanning kan ervaren.

Aanvulling op Compassie en Mindfulness
Somatic Experiencing kan naadloos worden geïntegreerd met compassie en mindfulness. Terwijl mindfulness helpt bij het bewust worden van gedachten en gevoelens, en compassie vriendelijkheid en begrip voor zichzelf en anderen cultiveert, biedt Somatic Experiencing een extra laag van begrip en acceptatie van lichamelijke reacties. Het helpt mensen om dieper in hun lichaam te zakken en te begrijpen hoe het trauma zich daar heeft genesteld.

Veiligheid en Herstel van Verbinding
Somatic Experiencing richt zich ook op het herstel van het gevoel van veiligheid en verbinding in het lichaam. Het kan individuen helpen om veilige interne sensaties en gewaarwordingen te cultiveren, waardoor ze zich meer gegrond en verankerd voelen. Dit draagt bij aan het herstel van het vermogen om gezonde sociale relaties aan te gaan.

Geleidelijke Exposure
Somatic Experiencing biedt een structuur voor geleidelijke exposure aan traumatische herinneringen en sensaties in het lichaam. Dit kan bijdragen aan een veilige en gecontroleerde manier om met de trauma-ervaringen om te gaan en ze te verwerken.

Kortom, Somatic Experiencing vormt een waardevolle aanvulling op mindfulness en compassie in de behandeling van trauma. Het biedt een lichaamsgerichte benadering om trauma te begrijpen en te helen, wat kan leiden tot dieper herstel en welzijn.

Ieder een andere aanpak, en vaak meerdere benaderingen nodig

De behandeling van trauma vraag voor iedereen een andere aanpak, en is ook afhankelijk van je ervaring. Het wordt wel bij steeds meer therapeuten en coaches duidelijker dat, omdat trauma zich in het lichaam opslaat een lichamelijke aanpak het beste is (eventueel in combinatie met gesprekken). Dankzijn de Polyvagaal Theorie van Porges wordt ons dit nog duidelijker.
Soms merk ik in de Opleiding Mindfulness en Compassiecoach dat trauma in deze opleiding gezien en geheeld kan worden, een andere keer is er naast de opleiding nog bijvoorbeeld een traject met Somatic Experiencing nodig of EMDR. En soms, wanneer de trauma dagelijks nog veel invloed heeft en bij PTSS is het beter eerst traumatherapie te volgen voor de Opleiding te beginnen.

Neem gerust contact met me op als je twijfelt of dit moment het juiste moment is om de opleiding Mindfulness en Compassiecoach te starten.

https://academievoorleven.com/mindfulness-compassiecoach-opleiding/